De vogels op het Wad staan onder grote druk

‘Niets doen is geen optie’, aldus Gerrit Dommerholt van Vogelbescherming Nederland

De Waddenzee is op wereldschaal een belangrijk leefgebied en pleisterplaats voor kust- en trekvogels. De afgelopen negen jaar werkten zes natuurorganisaties intensief samen om de leefomstandigheden in het Waddengebied voor vogels sterk te verbeteren. Voor het project Rust voor Vogels, Ruimte voor Mensen zijn nieuwe broedplaatsen aangelegd en bestaande hersteld en verbeterd. Daarnaast is er een programma ontwikkeld om in het gebied de druk van bezoekers op vogels te verminderen.

Het project is inmiddels afgerond maar heeft in het programma Wij&Wadvogels tot 2027 een opvolger. Beide projecten worden door het Waddenfonds financieel ondersteund. Daarnaast waren de provincies Noord-Holland en Fryslân en enkele private partijen co-financier en hebben de projectpartners ook zelf bijgedragen. Gerrit Dommerholt blikt met gepaste trots terug maar zegt ook: ‘Niets doen is geen optie’.

Waar lag in het project de focus en levert dat inmiddels ook al broedsucces op?

We hebben ons vooral gericht op het creëren en behouden van broedgebieden voor kustvogels. Want de bedijking van de Waddenzee heeft de dynamiek langs de kust aangetast en dat betekent voor vogels dat er minder platen droogvallen. Er zijn een aantal nieuwe broedeilanden aangelegd, zoals in de Balgzandpolder, Punt van Reide en de Kroonspolders. Maar ook is er ingezet op herstel van broedgebieden in de Holwerterwestpolder, de Bantpolder en de Klutenplas.

We zien nu al dat kolonievogels als kluut, visdief en noordse stern hiervan profiteren. Ze maken volop gebruik van de nieuwe broedplaatsen. We hebben nog geen beschikking over exacte data. De komende 6 à 7 jaar gaan we monitoren. Daarna kunnen we pas zien hoeveel effect de maatregelen daadwerkelijk hebben.

Stilzitten kunnen we niet. Want de vogels op het Wad staan onder grote druk. Overbevissing, bodemberoering en de hogere watertemperatuur veroorzaken grote voedselschaarste. Terwijl de Waddenzee als rust-, broed- en foerageergebied een vitale schakel is tussen Scandinavië en Afrika. Voor trekvogels is er geen uitwijk naar een andere plek in de buurt.

Tegelijkertijd ontvangen jullie duizenden bezoekers op Wadplaten om Wadvogels te spotten. Dat lijkt tegenstrijdig met jullie inzet voor vogels?

We nemen mensen inderdaad mee naar bekende wadplaten als de Richel, Engelsmansplaat en Boschplaat, maar ook naar hotspots langs de vastelandskust. Het klinkt gek, maar dat doen we juist om de verstoring voor vogels te verminderen. Daarbij zetten we in op het geleiden en controleren van bezoekersstromen. En dan is er heel veel mogelijk. Op de Razende Bol bijvoorbeeld. Bij hoog water komen daar duizenden vogels, er liggen zeehonden. Met moderne middelen hoef je niet eens dichtbij te komen. Maar de natuurbeleving is optimaal.

Daarnaast investeren we in bewustwording bij het grote publiek. Er zijn een miljoen wadvogelherkenningsplaten uitgereikt in het Waddengebied om de kennis van vogels te vergroten. En de speciaal ontwikkelde app, inclusief fiets- en wandelroutes is inmiddels meer dan 50.000 keer gedownload.

In de negen jaar dat het project is uitgevoerd, zijn de voorspellingen over klimaatverandering steeds somberder geworden. Zo zal de zeespiegel de komende honderd jaar volgens de laatste inzichten met drie meter stijgen. Hoe ernstig is dat voor de vogels?

We moeten er nog een flinke schep bovenop doen. Als de stijging slechts op een halve meter uitkomt, pakt dat al desastreus uit.  Een belangrijk deel van de platen in de Waddenzee zal dan niet meer droogvallen. En voor de overige platen zal de droogvalduur drastisch afnemen. Dat heeft grote gevolgen voor de leefomstandigheden van vooral wormen en schelpdier etende vogels: ze kunnen hun voedsel niet meer bereiken! We moeten daarom de Waddenzee weer meer de ruimte geven. Dat betekent onder andere dat er zout-zoet overgangen in de zeedijken en kerven in de stuifdijken op de eilanden moeten worden gemaakt zodat water binnendijks kan worden opgevangen. Ook moeten we ervoor zorgen dat kwelders hun functie als natuurlijke klimaatbuffer optimaal kunnen uitvoeren, zodat er in de toekomst voldoende plek blijft voor Wadvogels om te rusten, te eten en te broeden. Het klinkt eenvoudig, maar dat wordt nog een hele uitdaging.